Organy Świętolipskie

Zbudowane zostały w latach 1719-1721 pr zez organmistrza z Królewca, Jana Josue Mosengela.

Instrument początkowo projektowany jako 18-głosowy o dwóch manuałach (bez pedału), w ostatniej formie, w roku 1721, dysponował trzema manuałami, pedałem oraz dyspozycją 40 głosów o barokowym brzmieniu. 

    

Organy Świetolipskie  - 1719 r.

Jak wszystkie instrumenty w tamtych czasach, organy świętolipskie posiadały trakturę mechaniczną, a niezbędne do gry powietrze pompowane było przez 4 klinowe miechy uruchamiane nożnie przez tzw. kalikantów. Podziwiany do dzisiaj niezwykle kunsztownie wykonany prospekt organów z ruchomymi figurami również jest dziełem warsztatu mistrza Mosengela, "organmistrza królewskiego". Przywiązywał on wielką wagę zarówno do brzmienia instrumentu jak i do jego wystroju zewnętrznego, którego elementy wykonywał w swoim warsztacie. Organy składają się z instrumentu głównego i pozytywu. Instrument główny zbudowany jest na całej ścianie zachodniej, wbudowany między dwa podłużne okna. Pozytyw z wieżyczkami, na których stoją anioły z fanfarami, wpisany jest w balustradę chóru.

Już w tamtych czasach organy Mosengela zaliczano do najlepszych instrumentów. Bogato zdobiona szafa zewnętrzna organów świętolipskich należy do najlepszych wzorców prospektów barokowych. Szafy stanowiące obudowę instrumentu zdobione są złoconym ornamentem roślinnym, złożonym głównie z przeplatanych wstęgami splotów akantu. Na zwieńczeniach wież umieszczone są rzeźby przedstawiające aniołów grających na różnych instrumentach. Na dwóch najwyższych wieżach stoją Najświętsza Maryja Panna i Archanioł Gabriel, którzy wraz z gołębicą symbolizującą Ducha Świętego przedstawiają scenę Zwiastowania. Figury te, wraz z gwiazdami i dzwoneczkami na wieżach, wprawiane są w ruch w czasie gry na instrumencie. Na prawej wieży Archanioł Gabriel kłania się nisko, Maryja na lewej odpowiada skinieniem głowy, anioł na środkowej wieży gra na lutni i kręci głową ozdobioną promieniami, cztery małe aniołki poruszają dzwonkami. Na pozytywie obracają się anioły grające na trąbkach.

Jedynie prospekt instrumentu zachował się do naszych czasów w niezmienionej formie. Wnętrze instrumentu zostało gruntownie przebudowane w 1905 roku. W miejsce większości barokowych głosów wstawiono nowe, o romantycznym brzmieniu (łącznie 35 głosów), a trak turę mechaniczną zastąpiono pneumatyczną. Od tej pory instrument posiada tylko dwa manuały oraz pedał. W czasie wojen światowych organy bardzo ucierpiały - podczas 1-szej cynowe piszczałki zamieniono na cynkowe, a w roku 1944 instrument zdewastowano. Po wojnie uzupełniono brakujące piszczałki, a w roku 1970, opiekujący się instrumentem Jezuita, brat Waldemar Strzyżewski uruch omił nieczynne przez długie lata figury. W obecnej wersji, organy posiadają dwa manuały o rozpiętości C - f' i pedał C - d1.

(opis ze strony swlipka.org.pl)